Bram Jongejan maakte de Europese verkiezingen mee tussen Košice en Debrecen, waar je in twee dagen een kaleidoscoop aan loyaliteiten voorbij kunt zien trekken.
Základná škola, Slobody 1. Een klein betonnen basisschooltje in Košice West. Het rechthoekige gebouwtje wordt van binnen in tweeën gedeeld door een lange gang. Rechts kapstokken en ramen, links de klaslokalen. In een van de lokalen hangt aan het krijtbord de vlag van Slowakije: in blauw-wit-rood de Slavische driekleur met daarop het nationale symbool. De andere kleuren in het lokaal komen van kindertekeningen, telschema’s en vergeelde landkaarten. Een slinger met daaraan uit karton geknipt de letters van het alfabet, verraadt dat de jongere kinderen hier les krijgen.
- Tekst en foto’s: Bram Jongejan
Vandaag geen kinderen, deze zaterdag zijn de klaslokalen stemlokalen. Oudere mannen en vrouwen passen maar net achter de kindertafeltjes, alsof zij zestig keer zijn blijven zitten. Het is de kiescommissie. Vanuit het hele district komen mensen bij hen hun stem uitbrengen voor de vijftien zetels die Slowakije te verdelen heeft in het Europees Parlement. Het is de vijfde keer dat het land stemt bij deze verkiezingen, twintig jaar geleden werd Slowakije lid van de Europese Unie. Het land is dan slechts elf jaar oud.
Een jonge republiek
Op 1 januari 1993 viert Slowakije de onafhankelijkheid. De Slowaken bepalen voor het eerst hun eigen koers en Tsjechoslowakije houdt op te bestaan. Op beelden van die eerste januari gaan flessen bier rond en omhelzen mensen elkaar uitbundig. Onder het geknal van tientallen vuurpijlen beklinken duizenden Slowaken in hoofdstad Bratislava hun bevochten soevereiniteit. Eindelijk los van de Tsjechen.
Die dubbelstaat was ruim zeventig jaar eerder bedacht. De Eerste Wereldoorlog is afgelopen en de Oostenrijks-Hongaarse Dubbelmonarchie wordt opgedeeld. Een van die nieuwe staten dat wordt gevormd is Tsjechoslowakije. Het democratische bestuur van deze jonge staat bevindt zich in hoofdstad Praag in het Tsjechische land. Hoewel de Slowaken er in deze staat meer autonomie op nahouden dan onder het Oostenrijks-Hongaarse bestuur, leidt het tot ongenoegen. Vele Slowaken ervaren ondergeschiktheid en streven naar volledige onafhankelijkheid. Wanneer Nazi-Duitsland in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog in 1938 delen van Tsjechië annexeert, zien de Slowaken hun kans: gesteund door Berlijn roept Slowakije in 1939 de onafhankelijkheid uit. Nazi-Duitsland verliest de oorlog en er volgt geen erkenning van de oude vazalstaat. Tsjechoslowakije wordt in ere hersteld en het land komt in het communistische blok te liggen.
Onder het communisme is de Slowaakse hang naar onafhankelijkheid nooit gestopt. En wanneer ook het communistische blok in 1989 uiteenvalt, verklaart Slowakije zich in 1992 opnieuw onafhankelijk. Dit keer met succes. Er komt een Slowakije met een eigen taal, vlag en volkslied.
Košice
Europa? Dat is ruimte, vrijheid, geen grenzen, beweging,’ somt de vader van een jonge gezin met drie kinderen resoluut op. Ze stappen net de gang op vanuit het achterste klaslokaal. ‘Pap, hoelang gaat dit duren?’ De kinderen klauteren op een houten bankje. ‘Niet zo lang’ drukt hij de energiekelingen op het hart. ‘Rechtvaardigheid, democratie, burgerrechten’ gaat hij bijna net zo energiek verder. ‘We noemen dit stadsdeel Košice West, misschien dat dat deze Westerse oriëntatie verklaart’ grapt hij.
De vader heeft een punt. Košice is de tweede stad van het land en stemt liberaler dan de omgeving. Hij knijpt licht met zijn ogen en verlaagd zijn stem: ‘Vertrouw de exitpolls niet meteen, er kan mee gesjoemeld zijn.’ Slowakije is een land met weinig vertrouwen in instituties als het gaat om politieke partijen, de rechtspraak en de overheid in algemene zin. Dan draait hij zijn nek om over beide schouders te kijken. ‘Ga naar het oosten, daar is het anders. Mensen richten hun blik daar meer op Rusland.’
Niet enkel Slavische Slowaken
Slowakije is een land dat door de geschiedenis heen vecht voor haar bestaansrecht als onderdeel van Tsjechoslowakije, de Dubbelmonarchie of het Habsburgse Rijk. In de tijd van het negentiende-eeuwse nationalisme en het streven naar onafhankelijkheid, wordt het idee van het panslavisme daarbij belangrijk. Het wordt gezien als een mogelijkheid om de Slavische volkeren te verenigen in een pan-nationale identiteit. Rusland is daarbij een belangrijke speler om de invloed in Centraal-Europa te verstevigen.
Het moest een strijd worden tegen de Oostenrijkers en Hongaren onder de blauw-wit-rode vlag van het panslavisme – nog altijd de kleuren van de Slowaakse vlag. Russische betrokkenheid of interesse bleef echter uit en een serieuze politieke beweging is het nooit geweest. Toch beangstigde het de heersers in Wenen en Boedapest. De nationale ambities van de Slowaken werden steeds bedreigender.
Sečovce
‘Ga naar het oosten’ adviseerde de vader. Bij het verlaten van Košice richting het oosten loopt de hoofdweg via de heuvels de stad uit. Vanaf die hoogte voeren oude communistische woonblokken de boventoon in het steeds kleiner ogende Košice. De stad eenmaal achtergelaten leidt de weg tussen de groengele weilanden door kleine ooievaarsdorpjes. Op een enkele uitzondering na piekt in elk dorp niet alleen een katholieke en protestantse kerk boven de verschillende losstaande huisjes uit, ook een ooievaarsnest. Op een van de vele palen langs de kant van de weg, waar kabels overheen voeren.
Na een half uur rijden is het stadje Sečovce de volgende stop. Langs de kanten van de asfaltweg lopen tientallen mannen, vrouwen, jongens en meisjes in de hooggrassige berm. Aan hun armen hangen gevlochten bruine mandjes en aan hun lijven dragen zij versleten shirts of trainingspakken. De kinderen soms amper een broek. Ze proberen hun handelswaar te slijten aan de voorbijgangers op zoek naar een inkomen. Aan de rand van de weg zwerven jerrycans rond, er staat een badkuip overdekt met golfplaten. De huizen zijn vervallen hutten waar geiten en honden tussendoor in de bodem wroeten. Het is de woonplek van een grote Roma-gemeenschap aan de rand van het dorp.
In Slowakije vormt de Roma-gemeenschap ongeveer tien procent van de bevolking. Een achtergestelde groep zoals de omstandigheden langs de weg verraden. Roma leven in gescheiden buurten of getto’s waar voorzieningen als verwarming, elektriciteit en behoorlijk sanitair ontbreekt. De cijfers liegen er niet om: meer dan tachtig procent van de Roma loopt het risico op armoede. Slechts een kwart van de Roma levert geregistreerde arbeid. Nog niet de helft van de kinderen gaat naar de kleuterschool. Ze zijn op zichzelf teruggeworpen, de rest van de samenleving lijkt zich aan hen te onttrekken.
Verderop in het centrum van het dorp is de Roma-gemeenschap bijna onzichtbaar en bij het lokale stembureau is het rustig. ‘Of de verkiezingen hier populair zijn?’ Een medewerker van in de dertig in een witte polo en met zwarte bril haalt zijn schouders op. ‘Niet echt, het is nu twee uur en er zijn ongeveer tachtig mensen geweest.’ Een wat oudere man schuifelt richting het gesprek. ‘Er wonen in dit district 800 stemgerechtigden.’
De medewerker haalt er een andere dertiger bij. Ze zit gefocust op een stoepje op haar telefoon te kijken, maar staat op. ‘Wil je de waarheid horen? We hadden eigenlijk meer mensen verwacht, maar we hebben nog hoop op meer.’ Ze hoeft niet lang na te denken over de grootste zorgen voor de mensen hier. ‘Corruptie. En er zijn spanningen tussen groepen. Misschien heb je het gezien aan het begin van het dorp, er is daar een Roma getto. Er wonen misschien wel 2000 mensen.’
Ze kijkt om zich heen, komt dichterbij staan, gebruikt amper haar stem. ‘Wist je dat ze die mensen betalen om op bepaalde personen te stemmen? Hun stem is voor hun geld waard en voor partijen een makkelijke manier om aan stemmen te komen. Iemand riep bij de vorige verkiezingen gewoon door het stemlokaal: ‘‘Ik krijg hiervoor betaald!’’
Er is eerder in Slowaakse media melding gemaakt van het omkopen van Roma tijdens verkiezingen. Bij de laatste parlementsverkiezingen van september 2023 kreeg deze methode weer aandacht. Er lekte een audiofragment uit van politicus Michal Šimečka van de pro-Europese partij Progressief Slowakije (PS), die als grootste oppositiepartij wordt gezien en als uitdager van het conservatieve SMER van zittend premier Robert Fico. In dit audiofragment spreekt hij met een journalist over het omkopen van Roma om stemmen te winnen. Een schandaal dat aan Šimečka bleef kleven, zelfs nadat duidelijk werd dat het een deepfake was. Een AI-techniek waarbij stemmen levensecht worden nagebootst. Vertrouwen in media staat zo steeds meer onder druk.
Grote verdeeldheid
Premier Robert Fico spreekt zich uit tegen militaire steun aan Oekraïne en beschuldigt tegenstanders van het zaaien van verdeeldheid. Grote protesten tegen zijn beleid zijn het gevolg. Toch zet hij zijn controversiële beleid van hervormingen in het strafrecht en controle over de publieke omroep voort. Polarisatie neemt toe, de recente moordaanslag op Fico heeft dit versterkt. Op 15 mei 2023 wordt hij na een regeringsvergadering in Handlová met vijf kogels beschoten en geraakt. Fico overleeft en beschuldigt de oppositie. Het motief van de dader blijft onduidelijk.
Eerdere onrust ontstond al in 2018 na de moord op onderzoeksjournalist Ján Kuciak die onderzoek deed naar corruptie. Fico trad destijds af. De verdeeldheid zou enkel toenemen als gevolg van Corona en Ruslands grootschalige oorlog tegen Oekraïne. In september 2023 lukte het Fico om als premier weer ten tonele te komen en ook de presidentsverkiezingen van april 2024 vielen uit in het voordeel van de favoriet van Fico. Nu moet uit de uitslag van de Europese Verkiezingen blijken hoe stevig zijn huidige fundament is.
De op Moskou gerichte houding van vele Slowaken lijkt een versmelting te zijn van het oude panslavisme met huidige pro-Russische discoursen, dat het bestaansrecht van Oekraïne in twijfel trekt. Dit leidt tot een meer positieve houding richting Rusland en steun voor het regime. Ook wanneer het gaat om Russische agressie richting Oekraïne.
Vyšné Nemecké
Hoe verder naar het oosten, hoe meer de kerktorens met enkelkruis het aangezicht van het dorp delen met het dubbelkruis. De orthodoxe kerk wordt steeds meer zichtbaar in het straatbeeld. De rol van religie, de natie, traditionele waarden en de aanwezigheid van de orthodoxe kerk is groot. Het is het oosten van Slowakije waar de partij SMER van premier Robert Fico veel stemmen krijgt. In zijn retoriek klinkt de toon van conservatisme luid.
In deze regio van oude en nieuwe grenzen, katholieken en orthodoxen, onderbreekt een file van honderden vrachtwagens de horizon. Bonkige mannen klimmen in en uit, er wordt gerookt, water gedronken. Bij een klein winkeltje slaan zij eten in. Soms komt de file met veel herrie en rookpluimen in beweging, langer staat het stil en wordt er onder motorkappen gerommeld. Hier in Vyšné Nemecké ligt de Slowaaks-Oekraïense grens. In kleine getalen steken mensen deze over. De Europese Unie achterlatend, richting het Oekraïense Oezjhorod.
Aan de Slowaakse kant staan tientallen auto’s en busjes geparkeerd met Oekraïens kenteken. Een groot orthodox kruis dat boven de busjes op een parkeerplaats uitsteekt, kijkt uit op het meest oostelijke stembureau van Slowakije. Voor de deur staat een potige man te roken. ‘Kom binnen! Kom binnen!’ Een hal, waar aan de lichtgele muren tientallen certificaten hangen, vormt het ontvangst. ‘Welkom. Nee geen Engels!’ sputteren vier grijze mannen in licht vergeelde overhemden door elkaar. ‘Ja, Russisch, dat spreken we hier ook.’ Het is vier uur en er zijn slechts vijfentwintig mensen komen stemmen. Waarom dat zo is, lijken de mannen niet te weten. Of niet te willen zeggen.
Dat Oekraïne zo dichtbij is en dat de busjes met mensen letterlijk voor de deur staan lijkt hier geen grote rol te spelen. ‘De Europese Unie vinden de mensen hier niet belangrijk,’ beweren de mannen luid. Ook in deze grensstad is SMER met haar pro-Russische taal nog altijd populair. Dit idee leeft breder in het land en is niet nieuw. Uit opinieonderzoek uit 2021 door het Slowaakse GLOBSEC blijkt dat het merendeel van Slowaken Rusland niet als bedreiging ziet, maar als onrechtvaardig slachtoffer van het Westen. De NAVO wordt gezien als anti-Russisch instrument.
Dit sentiment bestaat na Ruslands grootschalige invasie van Oekraïne nog steeds. Iets meer dan de helft van de Slowaken geeft in een opinieonderzoek uit 2023 van GLOBSEC aan dat Oekraïne de Russischtaligen onderdrukt en het Westen Rusland heeft uitgelokt. Veertig procent van de deelnemers geeft aan dat de schuld volledig bij Rusland ligt. De huidige regering gebruikt deze sentimenten van de meerderheid en presenteert Rusland als Slavische broeder die de Slowaakse natie ondersteunt en versterkt. Militaire steun aan Oekraïne werkt uitlokkend, stellen zij.
Het trauma van Trianon
Veľké Kapušany
Wie vanuit Vyšné Nemecké naar het zuiden gaat, komt al snel in het grensgebied met Hongarije. De rode gloed van de ondergaande zon schijnt over de wegen die zich naar het zuiden banen door de velden met lichtgroene en bruine sprieten richting Veľké Kapušany. Een plattelandsstadje met niet meer dan 10.000 inwoners. Weer een betonnen schoolgebouw, bij de hoofdingang is het leeg. Verderop leunt een man over een reling, achter hem stapt iemand een deurtje uit. ‘Wacht even. Alsjeblieft wacht!’ Mannen met dun haar op hun schedels lopen met kleine pasjes weg door de achterdeur van het klaslokaal. ‘Wacht, moment!’ roept iemand anders nog na. Het is de mannen gelukt, een studente – op haar pols heeft ze een vlindertattoo en een klein zilver plakdiamantje versiert haar hoektand – stapt het klaslokaal binnen. In het Engels begint ze te praten.
‘In deze stad is meer dan de helft van Hongaarse afkomst en Hongaars is in dit stembureau de voertaal.’ Deze Hongaarse aanwezigheid is een erfenis van het Verdrag van Trianon. Midden negentiende eeuw vormt Hongarije samen met Oostenrijk de Dubbelmonarchie en na Eerste Wereldoorlog krijgt ook Hongarije de schuld van het conflict. In het Franse paleis Grand Trianon is deze schuld vastgelegd in een verdrag. Hongarije moest grote delen van hun grondgebied afstaan. Zonder te verhuizen werden grote groepen Hongaren onderdeel van de nieuwe staten die werden gevormd op de verloren stukken grond.
In Slowakije telt deze gemeenschap ruim 450.000 mensen. Ongeveer een derde van hen laat hun stem horen via de partij de Hongaarse Alliantie. In het verleden heeft de partij zetels gehad in het Slowaakse nationale parlement, in 2023 waren 150.000 stemmen te kort voor een zetel. Na in het Europees Parlement in 2004 en 2009 twee zetels te hebben behaald, kwam de partij in 2014 op één zetel. In 2019 verloren zij ook die. De Hongaarse Alliantie en het Hongaarse Fidesz – de machtspartij uit Hongarije – spreken openlijke steun voor elkaar uit. Deze loyaliteit is goed te verklaren. In 2011 en 2012 kende Hongarije onder leiding van Viktor Orbán deze minderheden het Hongaars burgerschap en het stemrecht toe. Een eerste stap om het trauma van Trianon te verzachten.
Ondertussen lopen in Boedapest de straten vol voor een rally die is georganiseerd door de grootste uitdager van het Fidesz van Viktor Orbán: Péter Magyar. Ooit een partijgenoot en inmiddels van kamp gewisseld opent Magyar de aanval op Fidesz. Hoewel ideologisch verwant, beschuldigt Magyar de partij van corruptie, desinformatie en het zaaien van verdeeldheid. Zijn nieuwe partij Tisza – een samenvoeging van Tisztelet és Szabadság, dat respect en vrijheid betekent – is de nieuwe uitdager van de zittende macht. Deze Europese verkiezingen zijn de eerste graadmeter voor de partij.
Slowakije achterlatend is het vanaf Veľké Kapušany slechts een half uur rijden naar de Hongaarse grens. Een grens die vóór het Verdrag van Trianon ver ten noorden van het stadje lag. Dit grensgebied met haar talen en volken vormt zo een spiegel van de tijd. Eenmaal in Hongarije doet zich als snel een van de grootste rivieren van het land aan. Ooit stroomde deze volledig door Hongaars grondgebied, tegenwoordig stroomt het door vijf landen; een voorbeeld van het trauma dat volgens de Hongaarse premier Viktor Orbán moet worden hersteld. Bij de rivier staat een klein naambordje: Tisza. De rivier draagt naam die ook Péter Magyar aan zijn partij gaf.
Welkom in Hongarije
Nyíregyháza
Op de laatste verkiezingsdag stemmen de Hongaren, net als de Slowaken voor de vijfde keer voor het Europees Parlement. Deze zondagochtend begint met regen voor de inwoners van Nyíregyháza; een Hongaarse provinciestad met ongeveer 116.000 inwoners. Buiten het centrum, in een houtbruin afgetimmerd danszaaltje dat zo uit een foto uit de jaren 70 kan komen, zitten vier senioren achter een tafel. Vanaf vijf uur kunnen de mensen onder hun toeziend oog hier stemmen.
‘Wil je binnenkijken? Je mag eigenlijk niet de zaal in. Kijk maar om het hoekje’ steekt een medewerker meteen van wal. Deze vrouw van halverwege de veertig heeft de leiding hier. ‘Het wordt nu net lekker druk. Net regende het, mensen hebben gewacht tot het droog is. Ze komen nu snel om allemaal te stemmen, straks moeten ze natuurlijk naar de kerk.’
Net als in de rest van Hongarije is de meest bezochte kerk in deze stad katholiek. In het centrum van Nyíregyháza springt de katholieke kerk meteen in het oog. Dit uit bakstenen opgetrokken gebouw dat in 1904 klaar was, is met zijn twee grote vierkante torens, waaronder een spits puntdak aan weerszijden op een grote klok de tijd is af te lezen, prominent aanwezig.
De kerk is een steunpilaar voor Fidesz, dat hier met thema’s als traditionele familiewaarden en culturele bescherming populair is. Deze retoriek richt zich tegen de EU en internationale organisaties, omdat die volgens hen de Hongaarse soevereiniteit bedreigen. Toch hangt ook hier verandering in de lucht. Het is begin mei als ook hier Péter Magyar als onderdeel van een rondtrekkende campagnetour op een podium staat. De straat staat afgeladen vol met mensen, Hongaarse vlaggen wapperen boven de hoofden. Op witte sneakers en een zomers colbert spreekt Magyar de menigte toe. Mensen klappen, soms juichen ze.
‘Zie je haar in die witte blouse,’ wijst de medewerker. ‘Zij is van die partij van die grote rally gisteravond in de hoofdstad.’ De commissieleden die in het stembureau achter de tafels zitten, zijn elk van een andere politieke kleur. Druk in de weer met stempels en gesealde enveloppes monitoren zij het proces. ‘Het is voor mij belangrijk dat het zo eerlijk mogelijk gaat, ik wil graag mijn baan houden.’
Een Hongaars pijnpunt
Berettyóújfalu
Op zichzelf een onopvallend stadje, maar misschien wel de plek waar een van de meest bewonderde Hongaarse schrijvers van de vorige eeuw opgroeide. Geboren in het nabijgelegen Debrecen, de tweede stad van het land, woonde de schrijver György Konrád (1933-2019) de eerste tien jaar van zijn leven hier. Het stadje voelt onbezorgd, twee kerktorens flankeren de hoofdstraat en vlak daarachter staat een imposante synagoge. Ooit had Berettyóújfalu een Joodse gemeenschap waar ook Konrád toe behoorde. Deze is nu nagenoeg verdwenen.
Het zijn de jaren 30 wanneer Konrád opgroeit en in het Hongarije van ná Trianon heeft antisemitisme ruim baan. De socialistische geest van de jaren 20 lijkt weer in de fles te zitten als gevolg van het repressieve en extreemrechtse beleid van regent Miklós Horthy. Hij voert onder andere verschillende anti-Joodse wetten in. Er komt een limiet op het aantal Joodse studenten dat naar de universiteit mag.
In een poging de verloren gronden van Trianon terug te krijgen, haalt Hongarije de banden aan met het fascistische Italië van Mussolini. Ook ziet Horthy in Nazi-Duitsland een bondgenoot om die wens te verwezenlijken. Het zijn fouten van enorme omvang. Ondanks collaboratie met de Duitsers wist Horthy de nazi’s niet buiten de deur te houden. In maart 1944 volgt alsnog de bezetting en krijgt de holocaust grip op het land. Van de ongeveer 800.000 Joden die voor de oorlog in Hongarije woonden zijn er 568.000 vermoord. Dankzij de collaboratie staat ook in deze oorlog Hongarije aan de verkeerde kant.
‘Deze deur, loop maar verder.’ De medewerker van het stadhuis houdt een plastic deur open en duwt met zijn voet een katheder weg die de doorgang blokkeert. Hij gebaart druk door te lopen en vergeet het licht aan te zetten. ‘In onze stad zijn zestien stembureaus. Of het druk is? Ja, de hele dag komen mensen stemmen. En wist je dat de schrijver György Konrád hier vandaan komt?’ Wanneer hij zoekt naar het juiste Engelse woord knipt hij met duim en vinger net zolang totdat hij het woord weet. ‘Ballot, voting, yes!’ Na een korte rondleiding door een leeg en donker stadhuis – er blijkt hier helemaal geen stembureau te zijn – stapt hij weer naar buiten en wijst naar de recent gerenoveerde synagoge. ‘Met dank aan Europees geld.’
Hoog, breed en geel gepleisterd is de synagoge uit 1913 een ware blikvanger. Tot de renovatie was het gebouw vervallen, in de communistische tijd heeft het nog dienstgedaan als pakhuis. Ook de Joodse begraafplaats herinnert aan het ooit actieve Joodse leven hier. Voor de Tweede Wereldoorlog was het aantal Joodse inwoners van Berettyóújfalu 982. Slechts 150 van hen wisten te overleven.
Na de Tweede Wereldoorlog komt Hongarije in het socialistisch blok te liggen en ontdaan van anti-Joodse regels. Al blijft antisemitisme een gevoelig onderwerp binnen het land. Ook als het gaat om het Fidesz van Viktor Orbán. In de retoriek van de partij wordt met name het ‘Soros Plan’ als internationaal complot aangehaald. Volgens dit complot is de in Hongarije geboren Joodse multimiljardair en filantroop George Soros de drijvende kracht achter een multiculturele en LGBHTI-vriendelijke agenda in zijn geboorteland. Het zou Hongarije verplichten migranten op te nemen. Fidesz legt dit uit als een aanval op de christelijke cultuur. Tegenstanders, maar ook academici, leggen deze theorie uit als antisemitisch complotdenken.
Stemmen tellen
Debrecen
Tussen Berettyóújfalu en Debrecen loopt een splinternieuwe snelweg die het een afstand van nog geen drie kwartier maakt. Er rijden weinig auto’s. In een buitenwijk van de tweede stad van Hongarije kan men ook stemmen in een betonnen schoolgebouw. De groen en blauw geverfde muren en schilderingen van bloemen zijn een aandoenlijke poging het grijze blok op te fleuren. Een jonge man komt naar buiten en stapt stevig door. ‘Mag ik je vraag ook vermijden?’ Waarom ook niet, het is al schemerig op deze warme verkiezingsdag. Verderop in de binnenstad van Debrecen vormt een verscheidenheid aan gebouwen uit de negentiende- en begin twintigste eeuw een indrukwekkend geheel. Tegen de achtergrond van gevels uit de Hongaarse romantiek of in Art-Nouveau stijl, bevolken de mensen de vele terrasjes. Bier vloeit rijkelijk en kinderen spelen in de laatste streepjes zonlicht in een fontein. De sfeer is ontspannen. Ondertussen telt men in de vele zaaltjes en schoolgebouwen – net als in de rest van Europa – de uitgebrachte stemmen.
In Košice wint Progressief Slowakije ruim 36 procent van de stemmen, SMER krijgt een kleine twintig procent. ‘In het oosten is het anders’, zei de man. Hij heeft gelijk. In Sečovce, waar de Roma-gemeenschap woont, wint SMER met 33 procent van de stemmen, PS haalt zestien procent. Verder naar het oosten, aan de Oekraïense grens, behaalt in Vyšné Nemecké SMER met achttien stemmen maar liefst 44 procent. PS komt op een kleine vijf procent. Twee mensen in het dorp stemden op de partij. In het met Hongaren bevolkte stadje Vyšné Nemecké wint de Hongaarse Alliantie met 33 procent. Gevolgd door SMER met 21 procent. PS haalt zestien procent. Landelijk is het Slowaakse beeld anders. PS is met 28 procent de grootste partij, gevolgd door SMER met 25 procent.
Aan de Hongaarse kant van de grens, in Nyíregyháza, gaan Fidesz en Tisza nek aan nek, maar wint uitdager Tisza met 39 procent van de stemmen. Fidesz behaalt 37 procent. In Berettyóújfalu van György Konrád wint Fidesz aanzienlijk met 47 procent van de stemmen, Tisza wordt met 32 procent de tweede partij. Debrecen, de laatste stop, blijft met 40 procent van de stemmen voor Fidesz een belangrijke stad. Ook Tisza wint. Met 37 procent van de stemmen is het verschil klein. Landelijk blijft Fidesz met bijna 45 procent van de stemmen de grootste partij. Wel kan Tisza zich de titel van uitdager toe-eigenen met een kleine 30 procent van de stemmen.
Geraadpleegd
Bloomberg.com. 2023. Deepfakes in Slovakia Preview How AI Will Change the Face of Elections. 4 oktober.
Nemzeti Választási Iroda. 2024. 20 juni.
Statistical Office of the Slovak Republic. 2024. Elections to the European Parliament 2024. 9 Juni.
Bednarik, Michaela, Slavomir Hidas, en Gabriel Machlica. 2019. ENHANCING THE SOCIAL INTEGRATION OF ROMA IN SLOVAK REPUBLIC. OECD, Paris: Organisation for Economic Co-operation and Development.
GLOBSEC. 2023. Trends 2023: United We (Still) Stand. Bratislava: GLOBSEC.
Molnár, Miklós. 2014. A Concise History of Hungary. Cambridge: Cambridge University Press.
Kirschbaum, Stanislav J. 2005. A History of Slovakia: The Struggle For Survival Second Edition. New York City: St. Martin’s Press.
Francelová, Nina Hrabovská. 2020. 2020 election sees unprecedented mobilisation of Roma. 20 Februari. https://spectator.sme.sk/c/22325176/roma-minority-in-slovakia-before-election-of-2020.html.
HNOnline. 2023. Splnomocnenec pre rómske komunity je za to, aby sa prešetrili podozrenia v súvislosti s odmenou za voľby. 15 december.
GLOBSEC. 2020. Voices of Central and Eastern Europe: Slovakia Country Report. Bratislava: GLOBSEC.
Global Citizenship Observatory. 2012. Non-Resident Hungarians Get Voting Rights. 19 februari.
Jewish Heritage Europe. 2020. Hungary: Restoration of long-derelict synagogue in Berettyóújfalu nears completion; will be used as cultural site and also for religious purposes. 12 Juni.
Kalmar, Ivan. 2020. „Islamophobia and anti-antisemitism: the case of Hungary and the ‘Soros plot’.” Patterns of Prejudice.
Kürti, László. 2020. „Orbánism: The Culture of Illiberalism in Hungary.” Ethnologia Europaea.
Marušiak, Juraj. 2023. „Slovakia: Emergence of an Old-New Pseudo-Pan-Slavism in the Context of the Conflict Between Russia and Ukraine After 2014.” In Pan-Slavism and Slavophilia in Contemporary Central and Eastern Europe, door Juraj Marušiak. Cham: Palgrave Macmillan.
Milo, Daniel. 2021. The image of Russia in Central & Eastern Europe and the Western Balkans: Russia: mighty Slavic brother or hungry bear next-door? Bratislava: GLOBSEC.
