Het War Childhood Museum-project in Kyiv, gemodelleerd naar een soortgelijk initiatief in de Bosnische hoofdstad Sarajevo, documenteert de dagelijkse levenservaringen van Oekraïense kinderen tijdens de Russische invasie.
Beschikbaar archief met de getuigenissen van kinderen uit heel Oekraïne die hebben geleden tijdens de bezetting van de oostelijke Donbas-regio en de Krim in 2014 en de grootschalige invasie van Rusland acht jaar later, worden gehuisvest in het War Childhood Museum, in een historische wijk van Kyiv waar de straten doen denken aan de Bosnische hoofdstad Sarajevo.
Door Irvin Pekmez
Directeur Svitlana Osipchuk van het War Childhood Museum legt uit dat het is gemodelleerd naar het gelijknamige museum in Sarajevo en tot doel heeft verhalen te verzamelen en te archiveren die licht werpen op het dagelijkse leven van kinderen en tieners terwijl de oorlog voortduurt.
“In het begin waren we alleen maar bezig met documenteren. Een eenzame vrouwelijke onderzoeker verzamelde getuigenissen van kinderen uit de regio’s Loehansk en Donetsk [in Donbas in het oosten van het land], vlakbij de zogenaamde ‘grijze zone’ [niemandsland], en met haar hulp verzamelden we het eerste deel van de geschiedenis”, herinnert Osipchuk zich.
“Daarna werd besloten dat het moment was aangebroken om een kantoor op te richten en vervolgens het museum, en de eerste grote tentoonstelling [werd opgezet] in Kyiv in 2021.” Er werken nu vijftien mensen in het museum, waaronder acht onderzoekers.
Sarajevo
In tegenstelling tot het museum in Sarajevo bestaat er echter nog steeds geen permanente tentoonstelling, hoewel er in het hele land tijdelijke tentoonstellingen zijn tentoongesteld.
Osipchuk legt uit dat een groot verschil tussen de twee instellingen in Bosnië en Oekraïne is dat het Sarajevo-museum de verhalen en artefacten verzamelde van volwassenen die kinderen waren tijdens de oorlog van de jaren negentig, terwijl ze in Oekraïne met kinderen praten terwijl de oorlog nog gaande is.
Kinderen zijn op verschillende manieren het slachtoffer geworden van de Russische invasie. Volgens de Verenigde Naties zijn sinds het begin van de grootschalige invasie ongeveer 1.800 kinderen gedood of gewond geraakt.
Medio 2023 beweerden de Russische autoriteiten dat 700.000 kinderen uit Oekraïne “geëvacueerd waren naar Rusland”. De Oekraïense autoriteiten beweren dat het geen humanitaire evacuaties waren, maar illegale deportaties of ontvoeringen.
Afgelopen maart vaardigde het in Den Haag gevestigde Internationaal Strafhof arrestatiebevelen uit tegen president Vladimir Poetin en de Russische kinderrechtencommissaris Maria Lvova-Belova. Zij worden beschuldigd van het onrechtmatig deporteren van kinderen uit door Russische troepen bezette gebieden in Oekraïne — een oorlogsmisdaad.
Vluchtelingen uit Syrië
Jasminko Halilovic, algemeen directeur van het War Childhood Museum in Sarajevo, zegt dat het Bosnische museum kort na de opening in 2017 internationaal begon te opereren. Na het documenteren van de ervaringen van kinderen in Libanon en vluchtelingen uit Syrië, was Oekraïne de volgende.
“Gezien het feit dat op dat moment in heel Oekraïne al miljoenen mensen ontheemd waren, zijn we in verschillende delen van het land gaan werken met intern ontheemde kinderen en jongeren”, aldus Halilovic.
“Vanwege de noodzaak om het proces te coördineren, hebben we in 2020 een kantoor in Kyiv geopend. Dus toen de invasie begon, hadden we een collectie en archief in het kantoor in Kyiv, reizende tentoonstellingen en een toegewijd team dat werkte aan het verder documenteren van de ervaringen van mensen wier jeugd werd gekenmerkt door de oorlog in Oost-Oekraïne die in 2014 begon”, voegt hij eraan toe.
Halilovic herinnert zich dat toen de grootschalige invasie in februari 2022 begon het niet meteen duidelijk was of Kyiv in handen van de Russen zou vallen, of het voor het museum team mogelijk zou zijn om uit het land te ontsnappen, en of ze de verzameling zouden kunnen redden.
“We zijn erin geslaagd zowel het team als de collectie te evacueren, en later zijn enkele teamleden en de collectie teruggegaan naar Kyiv”, vertelt hij.
Vragenlijst
Svitlana Osipchuk zegt dat het museum de vragenlijst die het gebruikt om getuigenissen van kinderen te verzamelen, heeft aangepast om rekening te houden met het feit dat ze nog steeds de trauma’s verwerken die ze hebben meegemaakt.
“De vragenlijst van het museum in Kyiv bevat vragen over het dagelijkse leven van kinderen – hoe ze spelen en naar school gaan, over hobby’s, veranderingen in hun gemeenschap, gedwongen hervestiging, over eten, verwarming, de omstandigheden in opvangcentra,” legt ze uit.
“We vragen niet naar extreme ervaringen – onze aanpak is zodanig dat we voorkomen dat we de kinderen extra traumatiseren”, aldus Osipchuk, eraan toevoegend dat de getuigenissen allemaal zijn verzameld met verplichte toestemming van de ouders.
Naast de getuigenissen maken ook voorwerpen als speelgoed en persoonlijke bezittingen deel uit van de collectie van het museum. “Onze collectie bevat al meer dan 500 voorwerpen en het is zonder twijfel een van de meest opmerkelijke collectie van een grote oorlog in Europa”, aldus Halilovic, de algemeen directeur van het museum in Sarajevo.
Een stuk speelgoed in de collectie is een teddybeer, geschonken door een jongen genaamd Oleksii, die hem aan zijn zijde had gehouden toen hij in het ziekenhuis herstelde nadat hij gewond was geraakt door een niet-ontploft explosief en twee vingers had verloren.
“Elke keer als ik schietpartijen hoorde, kroop ik tegen de muur naast mijn bed en knuffelde deze teddybeer”, vertelde Oleksii aan de onderzoekers van het museum. “Zolang ik ermee sliep, had ik het gevoel dat alles goed zou komen.”
Irvin Pekmez is a journalist at Balkan Investigative Reporting Network (BIRN).
Dit artkel verscheen oorspronkelijk op BIRN’s Engelstalige website Balkan Insight. Creative Commons Attributie-NonCommercial-NoDerivs 3.0.
