De Estse provincie Ida-Virumaa was tot de Russische invasie van Oekraïne een vakantieparadijs voor Russen uit Sint-Petersburg en Moskou. Nu zij vanwege de oorlog wegblijven, doet de provincie er alles aan om dé toeristische trekpleister voor Europeanen te worden. Hoe overtuigen de Esten de ietwat wantrouwige Europese toeristen om af te reizen naar het grensgebied?
Tekst en foto’s: Nick Vink
De promenade van de Estse grensstad Narva wordt vanuit Russisch vaarwater nauwlettend in de gaten gehouden door grenswachters in een witte surveillanceboot. Kijkend over de kantelen van de Hermansburcht, een oud kasteel gelegen aan de Vriendschapsbrug die Narva verbindt met het Russische Ivangorod, biedt zich een unieke blik aan op de grote oosterbuur. Hoewel het kasteel de trekpleister van de regio is, blijft de oprit richting het museum op deze zomerse zondagmiddag in het hoogseizoen nog helemaal leeg.
Russische badgasten
Tot 2019 vormden Russische badgasten een kwart van het totale aantal toeristen in de provincie Ida-Virumaa. De zandstranden en luxe spahotels van badplaats Narva-Jõesuu, een stad op zo’n twintig minuten rijden ten noorden van Narva, waren met name populair onder inwoners van Sint-Petersburg dat zo’n 180 kilometer ten noorden van de badplaats ligt.
‘Vroeger zat het hotel van mei tot september stampvol’, vertelt Arina Grigorjeva in de lege lobby van Spahotel Meresuu. ‘De helft van onze gasten was Russisch, dus die groep was ontzettend belangrijk voor ons’, zegt de verkoopmanager van het Spahotel. Het wegblijven van Russische toeristen sinds de Russische invasie van Oekraïne van 24 februari 2022 heeft duidelijk zijn sporen nagelaten in het hotel. ‘Er werkten ruim 120 mensen in het hotel, nu zijn dat er nog maar tachtig’, vertelt Grigorjeva.
Begin van Europa
De felle zonnestralen en strak blauwe lucht bereiken via het raam de met papier bezaaide bureaus van het regionaal toerismecentrum in de regio’s centraal gelegen hoofdstad Jõhvi. Ida-Virumaa is volgens toerismecoördinator Kadri Jalonen uniek ten opzichte van andere regio’s in Estland: ‘Ida-Virumaa is de plek waar Europa begint. De meest indrukwekkende grensovergang met Rusland staat hier, in Narva’, vertelt ze trots. ‘Twee oude kastelen lijnrecht tegenover elkaar. Dat zie je nergens anders aan de grens.’ Jalonen zet zich sinds 2010 met hart en ziel in voor de toerismesector in het noordoosten. ‘De regio heeft zoveel te bieden en toch kennen mensen ons vooral als een arm gebied waar veel Russen wonen.’
Met uitzondering van de Russische badgasten, was Ida-Virumaa namelijk lang niet altijd de place-to-be voor toeristen uit het westen. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 en de langverwachte onafhankelijkheid van de Baltische landen, veranderde Ida-Virumaa in het Wilde Westen van Estland. Vanwege de vele Russen, die tijdens de Sovjetperiode neerstreken in het gebied en er nog steeds wonen, werd de provincie door toenmalige Estse regeringen in het verdomhoekje gestopt. Dit leidde tot hoge werkloosheidscijfers, armoede, criminaliteit en het wegtrekken van veel jongeren.
Tegenwoordig identificeert nog 69 procent van Ida-Virumaa’s inwoners zich het meest met de Russische nationaliteit en in grensstad Narva spreekt zo’n 97 procent van de inwoners Russisch als eerste taal. Hoe dichter bij de oostelijke grens, hoe meer het gebied lijkt te veranderen in Russisch grondgebied met Russische reclameborden en oude Sovjet-monumenten en oneindig lange rijen “chroestsjovka’s” — grote betonnen flats van drie tot vijf etages, die ten tijde van voormalig premier Nikita Chroesjtsjov werden gebouwd. Op de façade van het stadhuis van mijnbouwhoofdstad Kohtla-Järve pronkt nog pontificaal een grote hamer met sikkel als overblijfsel van de communistische bezetters.
EU-steun
De afgelopen jaren zijn de voorzieningen in de regio opgekrikt door investeringen vanuit Europa. Via het Europees Regionaal Ontwikkelingsfonds – het Europese fonds bedoeld om landen in de Europese Unie op economisch en sociaal gebied dichter bij elkaar te brengen – ontving Ida-Virumaa de afgelopen twintig jaar in totaal een half miljard euro. Deze Europese subsidies zorgden onder andere voor nieuwe wegen, scholen, fietspaden, groene parken, vernieuwde stadspleinen en veel nieuwe toeristische attracties.
Mede door deze investeringen heeft de streek een moderne uitstraling. Met als handige bijkomstigheid dat door de verbeterde infrastructuur zelfs alle afgelegen bezienswaardigheden goed bereikbaar zijn met het openbaar vervoer. De toeristische attracties zoals musea, watersportaccommodaties en klimparken zien er dan ook uit als nieuw.
Ketchup-effect
Door die boodschap te verspreiden, lag Ida-Virumaa op koers om het gestelde doel in 2035 te behalen. Het wil in dat jaar, na hoofdstad Tallinn, de meest toeristische plek van Estland worden. Om de westelijke kustplaats Pärnu en universiteitsstad Tartu in te halen, zijn één miljoen toeristische overnachtingen nodig. Toch kijkt Kadri Jalonen wat moeilijk naar het scherm van haar laptop als ze de huidige cijfers ziet. De provincie in het noordoosten steekt in 2023 slechts op 383.000 overnachtingen. In 2035 zal dit getal zich bijna moeten verdrievoudigen om het gestelde doel te bereiken.
De gewapende opmars van de Russen aan de Oekraïense grens helpt de Esten in Ida-Virumaa niet bij het opbouwen van hun toeristensector. ‘De Russische invasie van Oekraïne maakt Europeanen bang om naar deze grensregio te reizen’, geeft toerismecoördinator Jalonen toe.
Vooral de Finse noorderburen moeten overtuigd worden van de kwaliteiten van Ida-Virumaa. ‘Waar we eerst ons marketingbudget grotendeels uitgaven aan de Russische markt hebben we nu veel meer geld om ons te richten op de Finnen’, vertelt Jalonen. ‘Daardoor kunnen we ook grotere projecten realiseren om meer aandacht voor de regio te genereren in Finland.’ Als voorbeeld noemt Jalonen een spelshow met Finse celebrities die is opgenomen in Ida-Virumaa. ‘We verwachten een ketchup-effect’, grapt ze. ‘We knijpen, knijpen en dan opeens zitten ze overal.’
Hoewel Jalonen positief is, benoemt ze ook dat de Finnen niet de makkelijkste doelgroep zijn. De verstandhouding van de Finnen met de Russen is namelijk ook niet opperbest: ‘Finse toeristen zijn wat achterdochtig’, geeft ze toe. ‘Met Rusland als buurland is het lastig om ze hierheen te krijgen, ze zijn toch een beetje bang.’
Uitzicht op Rusland
Dit beeld herkent de Finse travelinfluencer Henna Mikkilä ook. ‘Voor Finse toeristen is Ida-Virumaa nog onbekend terrein. Ze denken vaak: “Oh, dat is het gebied waar de Russen wonen, wat hebben wij daar te zoeken?”’ Mikkilä maakt een wegwerpgebaar met haar hand. Ook zij was sceptisch en ging zonder al te veel verwachtingen op een tiendaagse reis naar het onbekende gebied. ‘Ik wist niet zo goed hoe veilig het was. Dus ik wilde wel eens weten of ik hier gewoon rond kon lopen met mijn dure spullen. Maar ik voel mij hartstikke veilig en de regio is echt mooi’, vertelt ze opgewonden.
En wie dacht dat Nederlandse toeristen dit gebied nog niet in het vizier hadden, vergist zich. ‘We wisten niet zo goed wat we moesten verwachten van Estland, maar we zijn gewoon gegaan.’ Per toeval kwam badplaats Narva-Jõesuu, op het pad van de Nederlandse toeristen Johan en Miranda van der Linden. ‘We vinden het juist leuk om door dit soort gebieden te reizen’, vertelt Miranda. De twee raken na één dag al niet uitgepraat over hun ervaringen: ‘Gisteravond gingen we uit eten met uitzicht op Rusland’, zegt Johan enthousiast. Waar sommige Finnen het niet zo hebben met de Russische identiteit van de regio maakt het voor andere toeristen de reis juist extra spannend. ‘Ik heb zelfs nog foto’s gemaakt van de Russische wachttorens. Wie kan dat nou zeggen?’, gebaart de Nederlander enthousiast.
Nick Vink is derdejaarsstudent Journalistiek en werkt als verslaggever bij het Haarlems Dagblad.
