Komende dagen mogen ruim 375 miljoen EU burgers naar de stembus om een nieuw Europees parlement te kiezen. Ook in het laatste land dat lid is geworden van de Unie: Kroatië. Wat heeft het EU-lidmaatschap Kroatië gebracht en hoe staat het met de huidige plannen voor uitbreiding van de Unie? Donau-redacteur Marjolein Koster zoekt antwoorden in een driedelige podcast. Een voorproefje.
In de aanloop van de Europese verkiezingen maakte ik voor BNR Dossier Europa een driedelige podcast over Kroatië. Het is het laatste land dat lid is geworden van de EU en dat is nu alweer bijna elf jaar geleden. Wat heeft het EU-lidmaatschap Kroatië gebracht en hoe staat het met de huidige plannen voor uitbreiding van de Unie? Je kunt de podcast hier (of in je favoriete podcastapp) luisteren en in dit artikel geef ik je een klein inkijkje in wat je kan verwachten in de podcast.
Door Marjolein Koster
Toen Kroatië op 1 juli 2013 lid werd van de EU, bevond het land zich in een diepe economische crisis. “De werkloosheid was hoog, lonen waren laag. Het was echt een moeilijke tijd”, zegt Tomislav Globan, professor Economics of the European Union aan de universiteit in Zagreb. “Als ik terugkijk, dan zie ik echt dat Kroatië veel voortgang heeft geboekt.” De export is enorm gegroeid, de economie heeft geprofiteerd van het EU-lidmaatschap.
Kroatië loopt leeg
Maar de andere kant van de medaille is dat Kroaten massaal zijn vertrokken naar het buitenland. In tien jaar tijd is de bevolking met 10% afgenomen. Het is zelfs zo’n belangrijk thema, dat het als inspiratie dient voor artiesten. De inzending voor het Eurovisie Songfestival van zanger Baby Lasagne ging bijvoorbeeld hierover.
En het gaat mensen er niet alleen om dat ze ergens anders betere banen kunnen krijgen, ook het politieke klimaat speelt voor velen een belangrijke rol. “Om hier een baan te krijgen in de publieke sector, moet je connecties hebben”, zegt Sunčica Brnadić van de grootste vakbond in Kroatië. “Als je geen politieke banden hebt, als je niet bij de juiste partij zit, wordt het een stuk lastiger.”
EU-uitbreiding en de rol van Kroatië
Dezelfde trends kan je verwachten voor de landen op de Westelijke Balkan, die allemaal in de wachtkamer van de EU zitten. Ja, een lidmaatschap zal zeker iets positiefs brengen voor de economie als geheel, maar het kan ook de inkomensverschillen vergroten, en de braindrain, die al gaande is, verergeren.
Maar als het gaat om het toetredingsproces voor deze landen, dan lijkt het vooral een politiek spel. En daarin speelt ook Kroatië een rol in. Toen het land lid werd, zei de toenmalige premier Zoran Milanović dat Kroatië er een nieuwe verantwoordelijkheid heeft bijgekregen. Namelijk om de andere landen in de regio te helpen om snel de criteria voor EU-lidmaatschap te bereiken.
Diezelfde Milanović is nu president, maar heeft zijn koers de afgelopen jaren flink veranderd. “Kroatië steunt de uitbreiding van de EU, maar wil niet dat het snel gebeurt, en al helemaal niet nu”, zegt Dejan Jović, professor aan de faculteit politicologie in Zagreb.
“Kroatië wil het proces van EU-uitbreiding gebruik voor haar eigen gewin, zodat het bepaalde nationale doelstellingen kan verwezenlijken.” Jović heeft het dan bijvoorbeeld over het veranderen van de kieswet in Bosnië om Kroaten daar meer macht te geven en uit Servië wil het land informatie over ongeveer 1.400 vermiste personen uit de oorlog.
Europa als grootmacht
Dit soort voorbeelden zijn niet uniek voor Kroatië. Denk ook aan de eis van Griekenland dat Noord-Macedonië haar naam moest wijzigen. Jović gooit dan ook een interessant voorstel in het debat: laat de landen op de Westelijke Balkan als groep tegelijkertijd lid worden. Want, ga je het één voor één doen, dan zal dit onderling meer frictie opleveren, duurt het proces langer, en krijgen grootmachten als Rusland, China en de Arabische staten nog meer mogelijkheden om invloed uit te oefenen op de regio.
Het is een pragmatische blik op EU-uitbreiding, om verdere instabiliteit in de regio te voorkomen. “De EU kan niet verwachten dat een land als Bosnië wordt zoals Zweden. Dat gaat niet gebeuren, het is een illusie en een utopie. Ik denk daarom dat we meer geostrategisch, geopolitiek en realistisch moeten zijn. Als Europa een politieke wereldmacht wil zijn, dan moet het zich zo gedragen. En dat betekent dat de EU moet uitbreiden, wanneer en waar het kan. En dat kan nu nog op de Westelijke Balkan.”
Dossier Europa is een podcastreeks van BNR Nieuwsradio. Je kunt hier alle afleveringen terugvinden, onder andere over de ‘twee Polens’, het Zweedse Bos, hoe België verdeeld is en hoe Italië omgaat met migratie.
