Het kleine voetballand Moldavië, 177ste op de FIFA ranglijst, probeert matchfixing aan te pakken. In januari afgelopen jaar werd de Moldavische topclub FC Floreşti bestraft met degradatie uit de hoogste divisie wegens matchfixing. Een reportage van Donau-hoofdredacteur Frank Elbers.
Matchfixing is een groot probleem in het voetbal. De Kansspelautoriteit openbaarde in januari dat in het Nederlandse betaalde voetbal maar liefst 25 spelers recent hebben gegokt op wedstrijden waarin ze zelf speelden of op hun eigen competitie. Volgens de voetbalreglementen is dat strafbaar. Football Leaks, de grootste onthulling van data en documenten in de sportgeschiedenis, ontdekte o.a. dat twee scheidsrechters tussen 2016 en 2018 internationale voetbalwedstrijden op Cyprus hadden gemanipuleerd.
Door Frank Elbers
Ook voetballanden achter het voormalige IJzeren Gordijn ontkomen niet aan corruptie. Het kleine voetballand Moldavië, 177ste op de FIFA ranglijst, probeert matchfixing aan te pakken. EU-kandidaatlidstaat Moldavië, ingeklemd tussen Oekraïne en Roemenië, is qua oppervlakte iets groter dan de huidige nummer vier in het FIFA landenklassement, België, maar heeft nog geen drie miljoen inwoners.
Afgrijselijke fouten
In oktober 2019 had FC Codru Lozova een goede uitgangspositie in de terugwedstrijd in de kwartfinale van de Moldavische beker tegen CSF Speranța Nisporeni. Na 2-2 in de heenwedstrijd kregen de spelers van Codru echter te horen dat ze de wedstrijd moesten verliezen en het spelen van een halve finale moesten vergeten. Codru verloor uiteindelijk met 5-0. De fouten die tot doelpunten leidden, waren afgrijselijk. Codru speelde ook nog tien man nadat een speler de bal opzettelijk met zijn hand stopte in het strafschopgebied. Ook besloot de manager van Codru zijn keeper in de eerste helft te wisselen.
Aanklagers van het Moldavische Nationaal Corruptie Centrum (CNA) verzamelen nog steeds bewijsmateriaal in deze zaak. Volgens de aanklagers waren eredivisionisten FC Codru Lozova, FC Dinamo Auto, FC Sfântul Gheorghe, FC Floreşti en CSF Speranța Nisporeni allemaal betrokken bij matchfixing.
Verdachte gokpatronen
CSF Speranța Nisporeni werd in 2020 ontbonden nadat twee spelers waren verbannen. FC Codru Lozova werd ontbonden nog voordat het openbaar ministerie tot strafvervolging overging. En FC Dinamo Auto begon het seizoen 2022/3 met zes punten in mindering.
In januari afgelopen jaar werd de Moldavische topclub FC Floreşti bestraft met degradatie uit de hoogste divisie wegens matchfixing. De sanctie werd uitgevaardigd door de ethische commissie van de FMF nadat uit een onderzoek verdachte gokpatronen waren ontdekt in wedstrijden van FC Floreşti in februari, maart, april en juli 2021.
‘Alsjeblieft, beste wetshandhavers, voetballers, beste supporters, steun de Federatie in de felle strijd met degenen die het voetbal vernietigen door corruptie via gearrangeerde wedstrijden en illegale weddenschappen. Alleen samen kunnen we dit virus in het Moldavische voetbal bestrijden, een virus dat zich over de hele wereld heeft verspreid, ook in onze voetbalgemeenschap. Samen voor een schoon voetbal!’ zei de Moldavische voetbalbond (Federația Moldovenească de Fotbal, FMF) in een verklaring.
Cultuur van corruptie
Ik sprak in februari in de Moldavische hoofdstad Chișinău met Eugen Zubic, een van de twee integrity officers bij de FMF. Jurist Zubic koos als plek voor het interview een restaurant vernoemd naar Carol Schmidt, de langstzittende burgemeester van Chișinău (1877 tot 1903) die sterk bijdroeg aan de modernisering van de stad. Toeval? Zubic: ‘Wij als FMF doen er alles aan om een einde te maken aan matchfixing.’
‘We hebben in Moldavië een cultuur van corruptie’, valt Zubic met de deur in huis. ‘Tegen die achtergrond moet ook matchfixing bezien worden’.
Kwetsbaarheid
Zubic schetst een onthutsend beeld van het betaalde voetbal in Moldavië. Salarissen zijn laag. De meeste spelers verdienen het minimumloon — 400 euro per maand. De slechte economische situatie is een van de factoren die bijdraagt aan de corruptie. Er is dan ook weinig bewustzijn over wat wel of geen corruptie is. Dit alles maakt spelers kwetsbaar en ontvankelijk voor matchfixing.
‘In Moldavië komt 90% van de daders uit de club zelf, van voorzitter tot coach’, aldus de FMF integrity officer. ‘Niet alsof iemand uit China naar Moldavië komt, het is een lokaal fenomeen.’
Hoewel matchfixing voornamelijk een lokaal fenomeen is, wordt het door de internationale gokmarkt versterkt. Loop een willekeurige sala de jocuri (speelhal) in de Moldavische hoofdstad Chișinău binnen en je kunt er je geld zetten op duizenden wedstrijden over de hele wereld. Via internet hoef je de deur niet eens uit. Zubic: ‘Het online tijdperk heeft alles op het gebied van matchfixing veranderd.’
‘Het online tijdperk heeft alles op het gebied van matchfixing veranderd’
Dat beaamt ook Affy Sheikh, directeur van Starlizard Integrity Services via de telefoon vanuit Londen. Zijn bedrijf assisteert de FMF bij gokmarktanalyses en prestatie integriteitsanalyses. ‘Onze ervaren wedstrijdanalisten observeren, monitoren en rapporteren zorgvuldig onregelmatigheden in weddenschappen. Om een licht te werpen op het verschil tussen “slim wedden” en sportmanipulatie’, vertelt Sheikh. Starlized experts identificeren statistische anomalieën in prestatieniveaus, onafhankelijk van analyse van de gokmarkt – met resultaten die mogelijke vooringenomenheid vermijden.
Starlized doet ook prestatie integriteitsanalyses door videobeelden van spelers en wedstrijdofficials te bestuderen en wedstrijdprestaties tot in detail te analyseren. ‘We zoeken naar statistische anomalieën, verdachte fouten, spelveranderende acties en schotverdeling’, aldus Starlized Integrity directeur Sheikh.
De Moldavische voetbalbond gebruikt deze gegevens vervolgens om een onderzoek te starten naar de integriteit van een wedstrijd, team of speler. Als er voldoende bewijs is, legt de FMF het rapport voor aan openbare aanklagers van het Nationaal Corruptie Centrum CNA.
Moldavisch spreekwoord
Zubic legt uit dat de FMF samenwerkt met de aanklagers voor corruptiebestrijding. De FMF biedt rapporten en officiële informatie aan, maar onderhoudt ook op informeel niveau contact. Naast strafrechtelijke vervolging heeft de voetbalbond ook een anti-matchfixing-hotline waren gevallen van matchfixing kunnen worden gemeld.
De FMF begon met de actieve bestrijding van matchfixing in 2019 onder een nieuwe voorzitter. Op aanraden van de UEFA werd een integriteitscommissie opgericht. Het European Sports Charter and Code of Sports Ethics van de Raad van Europa vormt het juridische raamwerk.
Ongeveer 35% van de activiteiten van voetbalbond is gericht op educatie en preventie. Zo biedt de FMF scheidsrechterstrainingen aan om het bewustzijn rond matchfixing te vergroten, situaties te onderkennen maar ook om de arbiters weerbaarder te maken. De hoofdmoot (65%) van de bond’s anti-matchfixing inspanningen zijn echter gericht op onderzoeken, sancties en strafvervolging.
Zubic: ‘“De beste preventie is straf”, luidt een Moldavisch spreekwoord.’
Dit artikel verscheen eerder in Panenka Magazine nr. 31 (mei 2023).
