Het jaar 2018 eindigde met goed nieuws: in Roemenië blijft de genderkloof kleiner worden. Volgens recente cijfers van het World Economic Forum (WEF) registreerde Roemenië een percentage van 71%, waarmee het op de 63e plaats op de wereldranglijst staat, direct na Kroatië (59), Kazachstan (60), Bosnië en Herzegovina (62). Maar vrij ver van zijn buren, Bulgarije (18), Moldavië (35) en Servië (38). Voordat we conclusies kunnen trekken, moeten we analyseren hoe de genderkloof wordt berekend door het WEF.
- Door Frank Elbers en Ana-Maria Grigore
De berekeningsmethodiek van het Global Gender Gap Report 2018, gepubliceerd op 18 december, en de daar van afgeleide Global Gender Gap Index is vrij eenvoudig. Het is gebaseerd op vier subindices: economische kansen en participatie, opleidingsniveau, gezondheid en overleving, en politieke empowerment en macht. Roemenië staat op de 53e plaats wat betreft kansen en economische participatie. Dit wordt gemeten door deelname aan de arbeidsmarkt (“participatiekloof”), de verhouding tussen de geschatte inkomens van vrouwen en mannen en de gelijkheid van lonen voor soortgelijk werk (“loonkloof”) en de verhouding tussen vrouwen en mannen onder politici, hoge ambtenaren en managers, evenals de verhouding tussen vrouwen en mannen onder technische en professionele werknemers (“promotiekloof”).
Roemenië scoort zeer hoog op gendergelijkheid in onderwijs en gezondheidszorg (net als veel andere landen). Er is bijna geen kloof tussen de toegang van vrouwen en mannen tot basis-, secundair en universitair onderwijs, en het alfabetisme van vrouwen en mannen is bijna gelijk. Gezondheid en overleving zijn gebaseerd op statistische gegevens die bij de geboorte zijn geregistreerd, het aantal geboren mannelijke en vrouwelijke baby’s, waardoor het fenomeen “vermiste vrouwen” wordt gevolgd, maar ook de levensverwachting van vrouwen en mannen. Deze maat geeft een schatting van het aantal jaren dat vrouwen en mannen kunnen verwachten in goede gezondheid te leven, rekening houdend met geweld, ziekte, ondervoeding en andere relevante factoren. Roemenië staat op de eerste plaats, van een totaal van 149 landen, in deze subindex, samen met vele andere landen.
Politieke macht
Op de subindex politieke macht en zichtbaarheid staat Roemenië op de 79e plaats — een positie die wordt gemeten aan de hand van het verschil tussen mannen en vrouwen op het hoogste niveau van politieke besluitvorming, de verhouding tussen vrouwen en mannen in ministersposten, de verhouding tussen vrouwen en mannen in parlementaire functies en de verhouding tussen vrouwen en mannen in termen van jaren doorgebracht als premier of president. Ironisch genoeg heeft de benoeming van de veel bekritiseerde Viorica Dăncilă (PSD) tot premier de plaats van Roemenië op de schaal van politieke macht en zichtbaarheid in 2018 aanzienlijk verbeterd.
Ondanks verbeteringen in de loongelijkheid en het aantal vrouwen in professionele posities, heeft de stagnatie van het aandeel vrouwen op de werkvloer, de slinkende vertegenwoordiging van vrouwen in de politiek plus grotere ongelijkheid in toegang tot gezondheidszorg en onderwijs er toe geleid dat de genderkloof tussen mannen en vrouwen in 2018 slechts iets kleiner was dan in 2017. In het huidige tempo zal het 108 jaar zal duren om de wereldwijde genderkloof te dichten.
Hoe kan Roemenië de kloof tussen vrouwen en mannen verkleinen, in ieder geval dichter bij zijn buren komen, en toekomstige generaties meisjes en jonge vrouwen minder lang hoeven te wachten om eerlijk betaald te worden of om hun stem te laten horen in de politiek?
Glazen klif
Ten eerste, om de genderkloof in economische participatie en kansen te dichten, is het belangrijk om de redenen achter deze kloof te vinden. Hoewel er verklaringen zijn zoals het “glazen plafond” (een ongrijpbare barrière binnen een hiërarchie die vrouwen ervan weerhoudt hogere posities te bereiken) en de “glazen klif” (een metafoor die verwijst naar de neiging van groepen, organisaties of politieke partijen om empowerment van vrouwen in tijden van crisis of recessie, wanneer de kans op mislukking het grootst is), is er ook het fenomeen van “zelfselectie”, d.w.z. verschillen in ambitie om te leiden — waarschijnlijk een belangrijke factor achter deze genderverschillen. Het begrijpen van de krachten achter zelfselectie in leiderschapsposities is een belangrijke stap voor de ontwikkeling van effectief beleid dat genderongelijkheid op de arbeidsmarkt kan verminderen, evenals betrokkenheid bij het besluitvormingsgebied van de zakelijke en politieke omgeving.
De samenleving zou moeten investeren in zogenaamd “economisch beheer”. Universiteiten, ngo’s en bedrijven moeten op vrouwen gerichte trainingsprogramma’s voor leiderschap implementeren die zowel zijn ontworpen om de leiderschapsvaardigheden van vrouwen te vergroten (bijvoorbeeld de verantwoordelijkheid om namens anderen beslissingen te nemen in risicovolle contexten) en om hen meer te interesseren in leiderschap.
Financieel kapitaal
Het ontwikkelen van leiderschapscapaciteit en het promoten van vrouwen in de raden van bestuur van beursgenoteerde ondernemingen is cruciaal. Een verordening die deze bedrijven verplicht om de gendersamenstelling van hun bestuur bekend te maken, zou een goede stap zijn.
Roemenië bleef ook achter wat betreft het opzetten van nieuwe bedrijven door vrouwelijke ondernemers. Slechts een derde van de Roemeense ondernemers is vrouw, hoewel een aanzienlijk aantal door hen gerunde bedrijven succesvol is. Er bestaan initiatieven om de ondernemersgeest bij vrouwen te stimuleren, maar deze programma’s waren vrij zeldzaam en zijn weinig effectief, omdat ze niet worden geïntegreerd in een coherente en realistische visie. Een van de belangrijkste factoren die vrouwelijk ondernemerschap belemmeren, zijn bureaucratische barrières en de moeilijke toegang tot de nodige start-up middelen. Het is een bekend feit dat vrouwen minder toegang hebben tot financieel kapitaal, menselijk kapitaal (zoals professionele of managementexpertise of opleiding) en sociaal kapitaal (toegang tot professionele netwerken). Dit heeft invloed op de grootte van start-ups en de keuze van het bedrijfsterrein. Resultaat is dat door vrouwen geleide bedrijven zich voornamelijk bezighouden met overleven, met een beperkte visie. Overigens heeft Roemenië al een wet die gelijk loon voor gelijk werk vereist en die lijkt te werken.
Genderquota
Last but not least moet het parlement nog dit jaar een wet aannemen die het mogelijk maakt om bij de verkiezingen van 2020 dertig procent van de zetels in de Kamer van Afgevaardigden en de Senaat te reserveren voor vrouwen. Begin jaren 2000 sprak de PSD over vrijwillige quota, die nooit werden geïmplementeerd. Eind 2016 kondigde Alina Gorghiu (PNL) aan dat er met spoed een wetsontwerp over verplichte genderquota zou worden ingediend bij het parlement, zodat het in werking zou kunnen treden voor de verkiezingen van 2016. Maar ook dat gebeurde niet. Politieke macht en zichtbaarheid is het gebied waar de mondiale genderkloof het grootst blijft en dus de grootste stappen kunnen worden gezet. Slechts zes landen – Nicaragua, Noorwegen, Rwanda, Bangladesh, Finland en Zweden – hebben deze kloof met minstens vijftig procent verkleind. Quota zijn nogal controversieel, maar uit bewijs van over de hele wereld blijkt duidelijk dat de invoering ervan een effectieve manier is om de vertegenwoordiging van vrouwen in politieke functies aanzienlijk te vergroten. In feite gebruikt de helft van de landen in de wereld tegenwoordig een soort kiesquotum voor hun parlement.
Dit essay verscheen eerder in het Roemeense weekblad Dilema Veche.
Frank Elbers is freelance journalist en onderzoeker in Boekarest. Hij was tot voor kort gastdocent aan het Instituut voor Vrouwenstudies in de Arabische Wereld van de Libanees-Amerikaanse Universiteit in Beiroet.
Ana-Maria Grigore is hoogleraar economie aan de Universiteit van Boekarest, Faculteit Publieke Administratie en Bedrijfskunde. Zij is gespecialiseerd in management, strategisch management, human resources management en ondernemerschap.
