Werknemers van een Roemeens energiebedrijf overlijden jaren voor hun pensionering aan hartaandoeningen. Specialisten bevestigen dat er is een direct verband is tussen sterfgevallen en arbeidsomstandigheden.
Tekst: Ionut Jifcu | Foto’s: Silviu Matei
De enorme problemen op de energiemarkt doen Europa snakken naar alternatieven voor Russisch gas. Veel landen vinden dat alternatief in bruinkool. Zo ook Roemenië, dat flinke voorraden onder de grond heeft liggen. Het staatsbedrijf CE Oltenia probeert de productie dan ook op te voeren en nieuwe werknemers aan te trekken, maar de vakbond bij het bedrijf waarschuwt voor slechte arbeidsomstandigheden.
Volgens de vakbondsleden overlijden elk jaar tientallen werknemers van CE Oltenia. De meeste sterfgevallen zijn tussen de 55 en 60 jaar en overlijden ruim voor de pensioengerechtigde leeftijd. Hoewel deze sterfgevallen niet als officiële arbeidsongevallen worden beschouwd, zijn de meeste veroorzaakt door hartaandoeningen die worden verergerd door de werkomgeving.
Vakbondsleden strijden om de pensioenleeftijd te verlagen, een doelstelling die nog steeds niet is bereikt.
De vakbondsleider van CE Oltenia, Manu Tomescu, legt uit dat de schadelijke werkomstandigheden in steengroeves en thermische centrales al minstens twee decennia worden besproken. Volgens hem doen de autoriteiten niets anders dan “het bedriegen van de werknemers”.
“Roemenië heeft de wetgeving aangepast aan de Europese wet- en regelgeving en er zijn ook aanvullende bepalingen ingevoerd. Maar Roemenen, vooral in de mijnbouw- en energiesector, kozen er twintig jaar geleden voor om deze voorwaarden alleen op papier te standaardiseren. Ze deden niets anders dan de werknemers bedriegen in die tijd, de jaren 2000-2001, hen niet te betalen volgens hun arbeidsvoorwaarden. Terwijl ze bleven beweren gestandaardiseerde werkomstandigheden te hebben in de mijnbouw en thermische steengroeven. Dat is eigenlijk nooit gebeurd”, zegt Tomescu.
Tomescu vermeldt ook dat de sector door deze situatie het oudste personeelsbestand heeft, met de laagste levensverwachting.
“Nu beginnen de effecten zichtbaar te worden. We hebben een gemiddelde leeftijd van ongeveer 51-52 jaar oud, die je niet zult vinden in andere sectoren van de Roemeense industrie. De inspanning is erg hoog, er zijn steeds minder mensen. Het feit dat mensen in deze werkomstandigheden werken heeft ernstige gevolgen voor hun gezondheid en levensverwachting, die drastisch wordt verlaagd”, zegt de vakbondsman.
De vakbondsleden protesteerden ruim een jaar lang elke dag voor verlaging van de pensioenleeftijd.
“Door onze protesten hebben we de politieke besluitvormers ertoe aangezet om wetten uit te vaardigen om de pensioenleeftijd te verlagen.Maar nu weigeren de Roemeense regering en de Nationale Pensioenautoriteit ze uit te voeren”, zegt Tomescu.
Hij heeft zijn hoop gevestigd op weer een nieuwe wet, die dit jaar van kracht is geworden. “Nu hebben politici ons beloofd dat ze dit probleem hebben opgelost”, concludeert Manu Tomescu.
Werkomstandigheden ‘de belangrijkste oorzaak’
Cardioloog Stefan Busnatu van het “Bagdasar Arseni” ziekenhuis in Boekarest noemt Roemenië een “rode zone” op de Europese kaart als het gaat om hart- en vaatziekten. Voor mijnwerkers in de energie-industrie is de werkomgeving de belangrijkste oorzaak, stelt de specialist.
Het is voor het eerst dat een specialist het verband bevestigt tussen de arbeidsomstandigheden in de steengroeven en in centrales van CE Oltenia en het grote aantal werknemers dat voor pensionering overlijdt.
“Vooral in de regio Oltenië zijn de werkomstandigheden van de mijnwerkers extreem moeilijk en komt veel sterfte op zeer jonge leeftijd voor. Naast de klassieke blootstelling aan de risicofactoren voor hart- en vaatziekten die ik noemde, zijn er andere factoren die relevant zijn voor dat gebied, zoals fijnstof die vrijkomt bij het kolenwinningsproces.”
Het gaat om deeltjes die stikstofdioxide bevatten, een uiterst giftige stof die hart- en vaatziekten veroorzaakt. Deze deeltjes lijken ook het stofwisselingsproces in het lichaam te beïnvloeden. In wezen verandert het uiteindelijk de structuur van de bloedvaten en ook de structuur van het hart. Op de een of andere manier leidt het op de lange termijn tot hypertensie en ook tot structurele veranderingen, cardiopathieën genaamd — waarmee de feitelijke functionaliteit van het hart verloren gaat.
Andere factoren leiden ook tot verergering van deze ziekten, vertelt Dr. Busnatu. “Naast blootstelling aan de vervuilende omgeving is er ook het werken in ploegendienst, nachtdiensten, extreem zware fysieke inspanning, maar ook het lawaai, die een zeer grote impact hebben als het gaat om de stress die in het menselijk lichaam wordt gegenereerd, en deze stress overweldigt het hele cardiovasculaire systeem,”
In beeld bij de autoriteiten
In de steengroeven en in de thermische centrales verandert er niets, ondanks het feit dat CE Oltenia regelmatig beboet wordt door de arbeidsinspecteurs.
CE Oltenia heeft in 2021 22 arbeidsongevallen geregistreerd en gemeld aan de Regionale Arbeidsinspectie Gorj, waaronder een met dodelijke afloop.
Als gevolg van de uitgevoerde inspecties hebben de arbeidsinspecteurs zes sancties opgelegd voor een bedrag van 21.500 RON (ongeveer 4.300 euro).
Voor de geconstateerde tekortkomingen zijn corrigerende maatregelen opgelegd.
Momenteel worden drie dodelijke slachtoffers onderzocht bij het bedrijf CE Oltenia, aldus de Regionale Arbeidsinspectie Gorj.
Veel van de zaken met betrekking tot de medewerkers van CE Oltenia die het leven lieten, worden uiteindelijk onderzocht door openbare aanklagers. Volgens het Openbaar Ministerie, zijn er van 2012 tot op heden maar liefst 50.000 zaken geregistreerd, waarvan er ruim 3.500 naar de rechtbank gestuurd.
Een prioriteit van het management
De leiding van CE Oltenia verklaart dat ze in het afgelopen decennium slechts 24 dodelijke arbeidsongevallen heeft geregistreerd “als gevolg van de grote risico’s die gepaard gaan met de specifieke activiteiten van mijnbouw”.
CE Oltenia had in 2012 ongeveer 19.000 medewerkers, in 2022 is dat teruggelopen naar 11.500, als gevolg van een continu herstructureringsproces.
“Bij CE Oltenia is de naleving van de gezondheids- en veiligheidsnormen op het werk altijd een prioriteit van het management geweest. De voortdurende verbetering van de arbeidsomstandigheden voor alle werknemers en het handhaven van hun veiligheid op het werk hebben geleid tot een daling van het jaarlijkse aantal arbeidsongevallen (voorbeeld: zes dodelijke arbeidsongevallen in 2012; twee dodelijke arbeidsongevallen in 2021)”, voegen woordvoerders er aan toe.
Wat betreft de sterfgevallen buiten de werkuren, geeft CE Oltenia de schuld aan de levensomstandigheden van de mensen en andere externe factoren.
“Voor het aantal sterfgevallen buiten de werkuren moet zowel rekening worden gehouden met de aandoeningen van de betrokken personen, hun leefomstandigheden (type woning, type woningverwarming, verslavingen) als met de hogere leeftijd in vergelijking met andere werkgevers.
“De gemiddelde leeftijd van het personeel bij CE Oltenia ligt rond de vijftig jaar, terwijl als gevolg van de herstructureringsprogramma’s het aantal nieuw aangeworven werknemers zeer laag was. Daarom is de gemiddelde duur van hun blootstelling aan de hierboven beschreven risico’s en werkomgeving meer dan 25 jaar.
Ze vergelijken de situatie ook met andere sectoren. “Voor een eerlijke beoordeling van de situatie bij CE Oltenia moet een vergelijking worden gemaakt met de situatie van andere grote werkgevers met vergelijkbare omstandigheden: hetzelfde aantal werknemers, dezelfde gemiddelde leeftijd van werknemers, hetzelfde risiconiveau van letsel en beroepsziekten, dezelfde beroepscategorieën (slotenmakers, lassers, elektriciens, machinisten, operators), enz.”, concludeert de afdeling communicatie en p.r. van CE Oltenia.
De oorspronkelijke Roemeenstalige versie van dit artikel is tot stand gekomen met hulp van SCIENCE+, een project ter bevordering van wetenschapsjournalistiek in Midden- en Oost-Europa van Free Press for Eastern Europe (FPEE). Frank Elbers vertaalde het voor Donau.
